Avrupa Parlamentosu’nun Devrim Muhafızları Örgütü’nü Terör Listesine Alma Kararı Ne Anlama Geliyor?
Avrupa Parlamentosu (AP), 19 Ocak tarihinde İran’ın Devrim Muhafızları Ordusu’nu (DMO) terör örgütü olarak tanımayı öngören yasa tasarısını tartışmaya açtı. 598 evet, 9 hayır ve 31 çekimser oyla kabul edilen tasarı, İranlı liderlere yaptırım ve Devrim Muhafızları Ordusu’nun Avrupa Birliği’nin (AB) terör listesine alınmasını talep ediyor. Avrupa’nın böylesi bir adım atmasına misilleme olarak İran Meclisi de AB üyesi ülkelerin ordularını terör listesine almayı içeren bir yasa tasarısı hazırladı. AP’nin karşılıklı gerilimi artıran bu kararı, DMO’nun birçok üst düzey ismine yönelik yaptırımları da artırdı. Bu yaptırımlarla mezkûr şahısların Avrupa’daki mal varlıklarına el konuluyor ve Avrupa’ya girişleri yasaklanıyor. Bu isimlerin başında İran’ın ruhani lideri Ali Hamaney, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve birçok üst düzey askeri yetkili bulunuyor. AP üyesi birçok isim AB’nin sadece DMO’yu değil aynı zamanda Besic Direniş Gücü ve Kudüs Gücü gibi DMO’nun alt iştirakçisi örgütlerin de terör listesine dahil edilmesi gerektiğini vurguluyor. Fakat AP’nin DMO’yu terör örgütü ilan etme noktasında çıkardığı yasa tasarısı bağlayıcı değil. Kararın bağlayıcı olması için Avrupa Konseyi’ndeki 27 ülkenin oy birliği ile karar alması gerekiyor.
Batı Tek Blok Halinde
AP’nin DMO kararına Batı’nın bir blok halinde olumlu baktığı söylenebilir. Bu anlamda kararın alınmasını şiddetle destekleyen birçok ülke bulunuyor. Örneğin Almanya Dış İşleri Bakanı Annalena Baerbock AB’nin İran’a yönelik yaptırımlar listesine Devrim Muhafızları’nın da dahil edilmesi gerektiğini, nitekim Devrim Muhafızları’nın İran halkına ‘terör’ estirdiğini ifade etti. Dahası AP’deki Almanya Milletvekili Dietmar Köster İran’ın uluslararası toplumdan izole edilmesi gerektiğini söyledi. Hollanda Dışişleri Bakanı Wopke Hoekstra da diğer üye ülkelerle birlikte, DMO’nun terör listesine alınması için farklı bir çözüm bulmayı amaçladıklarını, bu konuda yasal tavsiye talebinde bulunduklarını belirtti. İngiltere her ne kadar AB’den ayrılsa da kararı destekleyenler arasında yer alıyor. Bu anlamda Avam Kamarası, hükümeti DMO’yu terör örgütü olarak tanımaya ve faaliyetlerini yasaklamaya çağıran bir yasa tasarısı kabul etti. İngilizleri bu siyasete iten makul sebeplerden de bahsedilebilir. Örneğin İran rejimi Londra’nın tepkilerine rağmen İran ve İngiliz çifte vatandaşı olan, İran Savunma Bakanlığı eski görevlisi Alireza Akbari’yi idam etti. İdamın gerçekleşmesinin ardından İngiltere, Tahran’daki büyükelçiliğini ülkeye çağırdı ve 7 İranlı yetkiliye yönelik yeni yaptırım paketi açıkladı. Dolayısıyla İngiltere’nin İran ve DMO’ye karşı duruşu sertleştiği söylenebilir. Fransa’nın da benzer şekilde DMO’ye karşı bir duruş sergilediği biliniyor. Bu anlamda Avrupa’nın İran’a karşı siyasette tek cephede birleşmeye gittiği iddia edilebilir. Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) de Donald Trump’ın başkanlığı döneminde 2019’da DMO’yu terör örgütü olarak tanıdığını ilan ettiği de hesaba katılırsa, Batı’nın bir blok halinde İran’a karşı sert adımlar attığı ifade edilebilir.
İran’daki Gösteriler
12 Aralık 2022’de Mahsa Amini’nin İran’da ‘ahlak’ polisi tarafından sorgulanması ve bu süreçte işkence görmesinden ötürü hayatını kaybetmesi ülkede protesto dalgalarını başlatmıştı. AB, İran rejiminin aparatı olan güvenlik güçlerinin sert müdahalelerine tepki olarak İranlı bakanlar dahil olmak üzere birçok kişi ve kuruma karşı yaptırım uygulamaya başladı. Dolayısıyla AP’nin DMO’yu terör örgütü ilan etme noktasındaki kararı İran’da yaşanan protestolarla doğrudan ilintili. Avrupa’nın birçok başkentinde İran rejimi muhaliflerinin Mahsa Amini’nin ölümüne tepki olarak gösteriler düzenlemesi AB’nin İran’daki gelişmelere yönelik politikasını ortaya koyuyor. Öte yandan Avrupa vatandaşı birçok ismin İran’da casusluk töhmeti ile tutuklanması, devam eden gösterilerde protestoculara yönelik şiddetin sistematik biçimde uygulanması da Avrupa’nın İran’a yönelik siyasetini şekillendiriyor.
İran’ın Bölge Politikası ve Ukrayna Savaşı’ndaki Siyasetine Tepki
Her ne kadar nükleer anlaşmalara geri dönüş müzakereleri devam ediyor olsa da sürecin tıkanmış olması, Avrupa’da birçok siyasi lideri İran ile uzlaşıdan uzaklaştırıyor. Bununla birlikte İran’ın Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan başta olmak üzere bölgedeki yayılmacı ve Ortadoğu’nun istikrarını zedeleyici politikaları da Avrupa’daki İran algısını olumsuz etkiliyor. Dolayısıyla Avrupa’nın İran’a karşı duruşunun sertleştiği ve Tahran rejimine yönelik siyasetinin dönüştüğü söylenebilir.
Avrupa’nın İran’a yönelik siyasetini sertleştirmeye iten bir diğer unsur Ukrayna’daki süren savaştır. Birçok uzmana göre Tahran’ın Ukrayna savaşında Rus işgalini destekleyen siyaseti Avrupa’daki aktörleri İran’a karşı adım atmaya iten temel motivasyon. Hatta bazı isimlere göre İran, Ukrayna’da Rusya’ya askeri destek sağlamasaydı, DMO’ye karşı atılan bu adımlar gerçekleşmeyecekti. Dolayısıyla Tahran’ın Ukrayna’ya karşı Rusya’ya silahlı insansız hava aracı (SİHA) satma, teknik destek sağlama ve eğitim vermeyi içeren Moskova yanlısı siyaseti, İran’ın Avrupa tarafından cezalandırılması ile sonuçlanıyor. Bu noktada İran yapımı Shaded 136 tipli SİHA’ların Kiev’de sivillere yönelik gerçekleşen saldırılarda kullanılması, Batı’yı ciddi ölçüde rahatsız etmişti. Saldırı sonrası Ukraynalı yetkililerin İran eleştirisi artarken, Batı medyası Tahran’ın Rusya yanlısı siyasetine karşı duruş sergiledi. Dolayısıyla İran’ın Ukrayna’da Batı’ya karşı Rusya’nın yanında savaşın seyrini ve güç dengelerini değiştirici hamlelerde bulunması AP ve AB’nin Tahran siyasetini etkiledi.
Son kertede DMO, İran’ın devrim sonrası kurduğu, ülkeyi iç ve dış tehditlerden korumakla yükümlü en güçlü askeri unsur. Ülkedeki hâkim güç olan DMO’ye karşı ekonomi, enerji, altyapı, telekomünikasyon, medya, maden, bankacılık vb. birçok sektör üzerinden yaptırım uygulanması, terör örgütü ilan edilmesi şüphesiz örgütü ekonomik ve siyasi açıdan zayıflatacaktır. Söz konusu durum gerek Ortadoğu gerekse küresel siyaset açısından yeni denklemleri beraberinde getirecektir.
