Gönüllü, Güvenli Ve Onurlu Geri Dönüş Çalıştayı

2011 yılında Suriye’de başlayan bir savaşın sonucunda milyonlarca insan yurtlarında başka diyarlara hicret etmek zorunda kaldı. Yaklaşık 12 yıldır devam eden bu savaşın mazlumları olan Suriyeliler sadece bir defa değil birden fazla kez hicret etmek zorunda kaldılar. Hepimiz biliyoruz ki insan yeryüzünde yurduyla olan ilişkileri bağları kolay kolay oluşmaz ve kolay kolay koparılmaz. Suriye halkı bu zalim savaşın ortasında duygusal ve manevi bağlarını birden kopararak başka yerlere gitmek durumunda kaldılar. Bu uzun hicret hala devam etmektedir. Çünkü yeni bir yere yerleşmek ve orada yaşamlarına devem edebilecek kararları kendileri değil başkalarını siyaseti, politikası üzerine kuruldu. Bu husus doğrultusunda mazlum hakların hala hicreti devam etmektedir.

Günümüze geldiğimizde Türkiye Cumhuriyeti Suriye halkına açmış olduğu kucağı hiçbir toplum yapamamış ve binlerce yıl ortak yaşam, ortak medeniyetin ürünü olduğunu hem İslam alemine hem de dünyaya göstermiş oldu. Yıllarca hiçbir ayrım yapmadan tüm imkanlarını seferber ederek kendi kardeşlerine olan inancı güveni göstererek tüm küresel baskılara rağmen göstermiştir.  Ancak zaman ne kadar ilerlerse ilerlesin insanlar yine de kendi öz topraklarıyla olan bağlarını özler ve toprağınız sizi geri çağırır. Bu çağrı insanı bir hicrete daha sürükler. Onca hicretin getirdiği psikolojik, sosyolojik, ekonomik yönlerinin yükümlülükleri var ve bu yönler iyi planlanmalı detaylıca ele alınmalıdır. Bu yazıda sizlere geri dönüş konusunda nasıl olmalıyı değil üzerine yazmayacağım. Nasıl olmalıyı bir bütün olarak nasıl ele alınmalı ile ilgili bir çalışmadan bahsedeceğim.

Geri dönüşün birçok yönü var. Psikolojik, siyasi, ekonomi, eğitim, imar, sağlık, medya gibi alanların tüm yönleri ele alınmalı ve çözüm odaklı yaklaşılmalıdır. Bu alanlar ayrı ayrı çalışıldı veya ele alındı.  Ancak 02.08.2022 tarihinde Milletlerarası İlişkiler ve Diplomasi Merkezi’nin ve paydaşları olan Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi ile birlikte gerçekleştirdikleri GÖNÜLLÜ, GÜVENLİ VE ONURLU GERİ DÖNÜŞ ÇALIŞTAYI çok daha geniş ve kapsamlı bir çalışma oldu. Bu çalıştayın çok önemli bazı özellikleri var öncelikler katılımcılar konusunda zengin olup hem saha da hem de işin ehli kişilerin yoğun olarak tartıştığı bir ortamda yanyana gelmemeleri. İkinci husus ise bu çalıştay geri dönüş ile ilgili en kapsamlı ve ilk çalıştay olup bu konu ele almalarıdır. Üçüncü husus ise konuları bir bütün olarak her alanda ele alıp ortak bir istişarenin ürünü olması.

Çalıştay Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi’nde gerçekleşti. Açılış konuşmasında Sayın Rektör Yusuf Tekin beyefendi, ASAM Başkanı sayın Musa Serdar Çelebi, MID (Milletlerarası İlişkiler ve Diplomasi Merkezi Derneği) Celaleddin duran, Antalya Milletvekili Göç ve Uyum Alt Komisyon Başkanı Atay Uslu beyefendileri gerçekleştirdi. Açılışta Suriyelilerin geri dönüşünde mutlak kararın ancak sistematik ve düzenli bir program ve planın olmasını gerektirdiğini söyleyen konuşmacıların bu konun tüm yönleriyle ele alınması gerektiğini ortak bir dille belirtiler. Daha sonra kurulan 7 masa ile çalıştaylar başlatıldı.

Masaların başlıkları çalıştayın bir bütünlük içinde olduğunu göstermektedir.

Başlıklar şu şekilde:

1. SİYASİ VE İDARİ YAPI: Geri dönüşün idari olanak ve sınırlılıkları Geri dönüşe dair etraflı lojistik çalışmaları İl Göç Müdürlüklerinden destek
2. ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE HUKUKİ BOYUT: Uluslararası hukuk boyutu Dış politika süreçlerinin yönetimi Bölgesel siyasi ortaklığa yönelik çalışmalar
3. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER Ekonominin hukuki boyutu Güvenli bölgeden hareketle (Suriye kuzeyi ile güneyi arasındaki) ekonominin yeniden inşası Girişimcilik İstihdam ve İşgücünün Tersine Göçü Ticari ilişkiler ağının kurulması ve geliştirilmesi Finansal araçlar ve kurumların oluşturulması
4. İLETİŞİM VE MEDYA Toplumsal hassasiyetler ve iletişim Algı operasyonları ile mücadele Tersine göçü cezbedici/motive edici profesyonel medya desteği Kamusal alanda geri dönüşün yaygınlaştırılması Geri dönecekler arasında etkili iletişim ağları Kültürel uyum çalışmaları
5. İSKAN VE YENİDEN YERLEŞTİRME Demografik Analiz Nüfus Çalışması Kent Ölçeğinde Yerel Hizmetler Türkiye’deki örnek teşkil edecek belediyecilik tecrübesinin yerel meclislere aktarımı
6. EĞİTİM, KÜLTÜR VE GENÇLİK Tersine göç ve kentleşme Gençlik özelinde proje tecrübeleri Dünya çapında etki uyandıracak kısa video tanıtım/görsel içerikler (sembolik sanatçılardan oluşan)
7. SAĞLIK Sunulan sağlık hizmetleri İl Sağlık Müdürlüklerinden destek Sosyo-psikolojik destek ve planlama Sağlık sistemi uyum çalışmaları (teknik ve bilişim boyutuyla) Sağlığa erişim ve altyapı çalışmaları

 

 

Çalıştayın bu 7 başlık altında yaptığı uzun tartışmalar ve çalışmalar sonucunda bir ortak zeminde buluşuldu. Suriye’ye geri dönüşün tüm yönleriyle ele alınması ve her başlığın kendi içinde bir bütünlük elde etmesi çalıştayı çok daha önemli kılmıştır. Daha sonra çalıştayın sonuç bildirisi yayınlanmasıyla sonuçlanan çalışma rapor haline getirilerek tüm kamuoyuna paylaşılacağı bildirildi. Bildiriyi aynı şekilde takdim ediyorum.

 

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, MID (Milletlerarası İlişkiler ve Diplomasi Merkezi Derneği) ve ASAM (Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi)

ortaklığıyla gerçekleştirilen çalıştayımız tamamlanmıştır.

                Gönüllü, Güvenli ve Onurlu Geri Dönüş çalıştayımız şu yedi başlıkta tartışılmıştır.

1. Siyasi ve İdari Yapı
2. Uluslararası İlişkiler ve Hukuki Boyut
3. Ekonomik ve Ticari İlişkiler
4. İletişim ve Medya
5. İskân ve Yeniden Yerleştirme
6. Eğitim, Kültür ve Gençlik
7. Sağlık

Yukarıda ki oturumlardan hareketle oluşturduğumuz çalıştay sonuç metnini sizlerle paylaşıyoruz.

1. Küresel göç hareketlerinin hızla arttığı günümüzde siyasal ve bölgesel istikrarsızlıklar dünya için giderek daha fazla tehdit oluşturmaktadır.
2. Ortadoğu da ki siyasi krizlerin çözümü ve bölgeden hareketle küresel barış ortamına geçiş için Suriye halkının meşru temsilcileriyle diyalog mekanizmalarının geliştirilmesine ihtiyaç vardır.
3. Geçtiğimiz 10 yılı aşkın süredir zorla yerinden edilen Suriyelilerin kendi vatanlarına güvenli ve onurlu bir şekilde geri dönerek yaşama hakkının teslim edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
4. Suriye’de ki güvenli bölgeye geri dönüş konusunda Türkiye Cumhuriyeti devleti ve Suriye halkı arasında ortak iradenin olması sevindiricidir.
5. Suriye’nin kuzeyinde yer alan yerel meclisler arasında güçlü koordinasyon kurularak, Suriye Geçici Hükümetinin muhatap olarak güçlendirilmesi ve ayrıca Türkiye’nin daha merkezi bir koordinasyonla süreci yönetmesi gerekliliği vurgulanmıştır.
6. Geri dönüşün sağlanması ve istikrar ortamının kurulması gerek Türkiye ve Suriye topraklarının güvenliği gerekse bölgesel barışın devamlılığı için oldukça önemlidir. Bölgesel güven ortamının inşası için komşu ülkelerle koordineli ve uluslararası hukuka uygun gönüllü ve güvenli geri dönüş sağlanmalıdır.
7. Gönüllü geri dönüşün önemli ve kapsayıcı bir diğer yönü de iskân ve yeniden yerleştirme konusudur. Demografinin yapının ve ailevi bağların korunması, güvenli yerleşim için gerekli yerel hizmetlerin sağlanması gönüllü geri dönüşü destekleyici önemli bir etken olacaktır.
8. Suriye ekonomisinin yeniden inşası, girişimciliğin artırılması, yeni iş sahalarının geliştirilmesi, istihdamın artırılarak iş gücünün tersine göçü, ekonomik ve ticari ilişkiler ağının yeniden kurulması, bölgesel ve küresel hamleler, finansal araçlar ve kurumların yeniden inşası için onurlu ve gönüllü geri dönüş gerekmektedir. Güvenli bölgenin küresel ekonominin bir parçası olabilmesi için mal ve hizmet hareketliğinin sağlanması ekonomik istikrar için zorunlu görülmektedir.
9. Göç, göçmen ve geri dönüş kapsamında medya ve iletişim platformlarındaki dezenformasyon ve yabancı düşmanlığı ile mücadele edilip güvenilir ve doğru bilginin paylaşılması güven ortamının gelişmesine destek verecektir.
10. Eğitim bir milletin en temel hakkıdır. Doğru ve kaliteli bir eğitimin güvenli bölgede yaşayacak her bir ferde ulaşması, Suriye ve Türkiye’nin geleceği açısından güvenlik, istikrar açısından sağlıklı geleceği kuracak en önemli konudur. Bu vizyona uygun eğitim alt yapısı, müfredatın oluşturulması ve kurumsal gelişimin tamamlanması sağlanmalıdır.
11. Suriye halkının kendi vatanlarında insanca sağlık imkanlarına erişebilmesi için altyapı hizmetlerine ek olarak sağlık yatırımları, ilaç lojistiği ve teknik uyumlarının sağlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Sonuç bildirisinde de görüldüğü gibi ihtiyaçların ve zeminin oluşumu hem bölgesel hem de küresel olarak belirtilmiştir. Elbette geri dönüş üzerine çalışmalar yapılması sevindiricidir ancak bu geri dönüşün hem Ülkemize hem Suriye halkının menfaatine olmalı. Özellikle kuzey Suriye’nin Türkiye’nin güvenliği açısından çok önemlidir. Doğu Akdeniz meselesi, sınır güvenliği ve Uluslararası siyasetin işlenmesi konusunda çok önemli bir çalışmanın ana konusudur. Bu tür çalışmalarla destek verilmeli ve sonuçları göz önünde bulundurulmalıdır. Çalıştayın raporlarını en kısa sürede yayınlayıp kamuoyuna paylaşacaklardır.